Гастранамічныя прывіды

Смаргонь калісьці славілася сваімі абаранкамі. Для іх выпечкі рабілі спецыяльныя печы. Абараначніцы пяклі вялікія і маленькія абаранкі, з макам і без яго. Прадаваліся смаргонскія абаранкі не толькі на мясцовых рынках, але і ў Вільні, у Польшчы - на ўсіх прасторах ВКЛ ведалі выдатныя смаргонскія абаранкі. Садзейнічалі рэкламе смаргонскіх абаранкаў і цыганы, які гастралявалі па краінах Еўропы з дрэсіраванымі мядзведзямі.

Яшчэ адна з амаль страчаных страваў беларуска-літоўскай кухні, некалі шырока распаўсюджаная, — грыбны квас. Гэта не напой, не пітны квас з грыбоў, як сёй-той можа падумаць, а суп — кіслага і вострага смаку, абавязкова з грыбамі, як правіла, посны, але і ў гэтай стравы ёсць (ці, прынамсі, было) шмат розных варыяцый, свой “мікракосмас”, чалавеку сённяшняму шмат у чым ужо малазразумелы.

Збуражскія грачанікі — бліны з грэчневай мукі, а таксама грачаная бабка — хлеб з гэтай мукі — мясцовая славутасць, амаль ці не галоўны брэнд вёскі Збураж Маларыцкага раёна. Тут бабку і грачанікі пякуць у кожнай другой хаце. Тая гаспадыня лічыцца рупнай і сапраўднай, якая гасцей сустракае бабкай з уласнай печы. Вядома ж, лепшымі пекарамі застаюцца збуражскія пенсіянеркі. Яны навучыліся гэтаму майстэрству ад матуль і бабуль. Цікава, што кожная гаспадыня мае свой адмысловы рэцэпт грачанага хлеба.

Папулярнасць літоўскага сыру зафіксаваў у сваім допісе з Вільні ў Санкт-Пецярбургскім тыднёвіку “Край” ад 18 верасня 1888 года Францішак Багушэвіч: "Сёлетняя «Прамыслова-сельскагаспадарчая выстава» знаёміць з 270 экспанатамі, з якіх… малочных прадуктаў 8 (пераважна сыр, так званы літоўскі, які 29 гадоў таму пачала вырабляць у Гарадзеі Брахоцкая)". Калі адлічыць ад 1888 г. 29 гадоў, атрымліваем дату пачатку традыцыі літоўскага сычужнага сыраварства: 1859 год.

Гэты духмяны ласунак мае доўгую гісторыю і статус нацыянальнага для многіх еўрапейскіх краін. Займаліся вырабам пернікаў і ў Беларусі — пераважна ў гарадах і мястэчках. Пернікі пяклі ў Воршы, Копысі, Дуброўне, Менску, на кірмашах карысталіся попытам мірскія пернікі ў выглядзе салдацікаў. Для пернікаў выкарыстоўвалі лепшую муку, мёд і, вядома, спэцыі — карыцу, імбір, гваздзіку, лімонную і апельсінавую цэдру. Пасля выпечкі пернікі розных формаў глязуравалі, аздаблялі каляровым крэмам і харчовымі фарбавальнікамі. Часта атрымлівалася такая прыгажосць, якую шкада было есці.

Гэтая шматгадовая травяністая расліна, густа пакрытая шорсткімі валаскамі, робіць уражанне злоснага пустазелля. Ад гэтых валаскоў паходзіць яе навуковая лацінская назва — Borago offіcіnalіs, бо burra на лаціне — «шорсткія валасы» або «шчацінне». Часам па-беларуску або па-руску яе называюць «бурачнік», хоць з буракамі яна не мае нічога агульнага, гэта толькі трошкі перайначаная навуковая назва. А найбольш пашыраная назва — агурочнік, агурочная трава. Ад лісця ідзе даволі моцны водар агурка, ды і смакам гэтая расліна нагадвае агурок з ноткамі цыбулі.

Дзісненскае масла — гатунак сметанковага масла, які вырабляўся сялянскім арцелямі Дзісенскага павета Віленскай губерні на пачатку XX ст. і пастаўляўся ў буйныя прамысловыя цэнтры Расійскай імперыі, а таксама на экспарт.